Prezident Litvy Hitanas Nausieda. Fota: Associated Press
Atmaśfiera pamiž Litvoj i Rasiejaj napružanaja. Pryvodziačy ŭ vykanańnie sankcyi ES u dačynieńni da Rasiei, Vilnia zabłakavała tranzit rasiejskich tavaraŭ u Kalininhradskuju vobłaść. Hety krok byŭ uspryniaty Maskvoj jak udar pa jaje žyćciova važnych intaresach, i jana abviaściła ab krokach u adkaz.
Za apošnija niekalki dzion my stali śviedkami rasiejskich kibieratakaŭ na Litvu, rasijskich pahroz i paharšeńnia ŭzajemnych dypłamatyčnych adnosin. Ale litoŭskija ŭłady zastajucca niepachisnymi. Premjer-ministr Litvy Inhryda Šymanicie zajaviła ŭ paniadziełak:
— Naša pazicyja prostaja: sankcyi pavinny być uviedzienyja.
U toj ža dzień, Kiestucis Budrys, hałoŭny daradca prezidenta Litvy, dadaje: «Było adnahałosna zajaŭlena, što Litva paśladoŭna prymianiała, prymianiaje i budzie prymianiać sankcyi suprać Rasii i budzie paśladoŭna prymianiać ich u kansultacyi ź Jeŭrapiejskaj kamisijaj, kali ŭźniknuć pytańni pra sposaby i formy prymianieńnia sankcyjaŭ».
— Pryncypovuju pazicyju Vilni ŭ dačynieńni da Maskvy my bačym jak minimum z 2014 hoda, to bok z momantu anieksii Kryma i padziej na ŭschodzie Ukrainy, a taksama pačatku druhoha prezidenckaha terminu Dali Hrybaŭskajcie. Słovy byłoha prezidenta, jaki nazvaŭ Rasiju terarystyčnaj dziaržavaj, byli simvaličnymi, — kaža Bartaš Chmialeŭski z Centra ŭschodnich daśledavańniaŭ.
Krynica litoŭskaj pazicyi
— Pazicyja litoŭcaŭ u tym, što isnujučyja abaviazacielstvy, jakija krainy ES ŭziali na siabie ŭ miežach roznych pakietaŭ sankcyj, pavinny być zachavanyja. Heta źviazana pierš za ŭsio z tym, što Litva, jak i inšyja krainy Bałtyi, realna ŭśviedamlaje pahrozy, jakija zychodziać ad rasijskaj palityki, i ŭ toj ža čas abaviazvaje ES pravodzić efiektyŭnuju sankcyjnuju palityku, — kaža Kinha Dudzinskaja z Polskaha instytuta mižnarodnych adnosin.
Chmialeŭski padkreślivaje, što ćviordaja pazicyja litoŭskich uładaŭ źjaŭlajecca častkaj «mižpartyjnaha kansiensusu pa źniešniaj palitycy Litvy, jaki zachoŭvajecca niezaležna ad źmieny ŭrada».
— Biezumoŭna, takaja pazicyja Vilni robić ahulnajeŭrapiejskimi niekatoryja prablemy, źviazanyja sa staŭleńniem Kitaja ci Rasii da Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropy. Ale pry ciapierašnim uzroŭni eskałacyi, naprykład, u litoŭska-rasiejskich stasunkach, nie padobna, što niejkaja reakcyja Rasii vykliča niespakoj litoŭcaŭ.
Pa słovach Dudzinskaj, Vilnia zaklikaje ES być paśladoŭnym u svajoj palitycy ŭ dačynieńni da Rasii, bo «lubyja sastupki źmianšajuć hety davier».
Spaleńnie ściahu Rasii padčas antyvajennaj demanstracyi nasuprać ambasady RF u Vilni. Fota: Associated Press
— Mała taho — u doŭhaterminovaj pierśpiektyvie heta stanie svajho rodu adstupleńniem, jakoje moža być vytłumačana jak słabaść ES i mahčymaja padstava dla «pieramovaŭ». Rasijskaja prapahanda, viadoma, vielmi efiektyŭna vykarystała b heta, — čujem my.
«Vosiem hod idzie pieraaryjentacyja litoŭskaha biznesu»
Bolš za toje, Litva, jak i inšyja krainy Bałtyi, a taksama Polšča vystupajuć za pieraŭzbrajeńnie Ukrainy.
— Pazicyja Vilni zychodzić z acenki biaśpieki i kłopatu pra intaresy ŭłasnaj krainy. Bolš za vosiem hadoŭ idzie śviadomaja pieraaryjentacyja litoŭskaha biznesu i pahłybleńnie dyviersifikacyi handlovych kantaktaŭ i krynic dachodaŭ, jakaja maje vielmi šyrokaje vymiareńnie — ad palityki biaśpieki da enierhietyki, jakaja ŭsprymajecca krainami Bałtyi pierš za ŭsio z punktu hledžańnia biaśpieki, — raspaviadaje Dudzinskaja.
Jak padkreślivaje ekspert, krainy Bałtyi nie źjaŭlajucca krainami, čyj biznes pierad tvaram rasiejskaj ahresii suprać Ukrainy budzie źviartać uvahu na mižnarodnuju kanjunkturu.
— U značnaj stupieni heta vynik taho, što jany pravodziać paśladoŭnuju palityku ŭ dačynieńni da Rasii i ŭličvajuć ekanamičnyja vydatki. Bałtyja ciapier padaje prykład palityki na mižnarodnaj arenie ŭ paraŭnańni z tym, jaki patencyjał u astatniaha Zachadu. Abhruntavańniem takoha padychodu źjaŭlajecca rasijskaja prapahanda, nakiravanaja suprać krain Bałtyi, padsumoŭvaje jana.
Litva naceliłasia na Tajvań. Kitaj u lutaści
Niahledziačy na piarečańni Kitaja, pradstaŭnictva Tajvania ŭ Litvie było aficyjna adkrytaje ŭ Vilni ŭ listapadzie 2021 hoda. Piekin byŭ aburany nie tolki hetym, ale i tym, što aficyjnaja nazva — Tajvań, a nie Tajbej, stalica vyspy. Heta pieršy dypłamatyčny post takoha rodu ŭ Jeŭropie.
Piekin, jaki pryznaje vyspu nie jak asobnuju dziaržavu, a jak svaju «miaciežnuju» pravincyju, sprabavaŭ papiaredzić Litvu. Niekalkimi miesiacami raniej, u žniŭni, kitajskija ŭłady adklikali svajho ambasadara ŭ Vilni i zapatrabavali, kab Litva adklikała svajho ambasadara ŭ Piekinie.
Začynienaja ambasada Litvy ŭ Piekinie. Fota: Associated Press
— Kitajskaje pytańnie ŭ litoŭskaj palitycy mieła bolš składany charaktar. Tut my nie nazirali takoha adzinstva, jak u dačynieńni da Rasii. Inšuju pazicyju pradstaŭlaŭ prezident Hitanas Naŭsieda, inšuju — Ministerstva zamiežnych spravaŭ. Ćviordy kirunak palityki ŭ dačynieńni da Kitaja byŭ chutčej prerahatyvaj kiraŭnika Ministerstva zamiežnych spraŭ Habryeliusa Łandśbierhisa, u toj čas jak prezident pazicyjanavaŭ siabie jak pamiarkoŭnaha praciŭnika kanfliktu z Kitajem, jaki adbyŭsia ŭ pačatku hoda. Ciapier adhałoski hetaj sprečki z Kitajem zacichli z-za vajny va Ukrainie, — tłumačyć Chmialeŭski.
— Adroźnieńni pamiž prezidenckim łahieram i kiraŭnikom dypłamatyi źviazanyja z peŭnymi kanstytucyjnymi ŭmovami ŭ Litvie. Tam čas ad času razharajucca sprečki pra toje, chto na samoj spravie adkazvaje za źniešniuju palityku dziaržavy — prezident abo ŭrad, heta značyć ministr zamiežnych spravaŭ. Ź inšaha boku, apazicyja ŭžo vyrazna i niehatyŭna pakazała, što heta vykliča davoli surjozny kryzis u litoŭska-kitajskich adnosinach i paŭpłyvaje na ekanomiku, — kamientuje Dudzinskaja.
Precedent i ZŠA ŭ hulni
Naš surazmoŭca nazvaŭ staŭku na Tajvań «precedentam mižnarodnaha maštabu».
— Ryzyki byli praličanyja. U rešcie rešt, litoŭcy pryjšli da vysnovy, što supracoŭnictva z Kitajem nie prynosić takoj užo vialikaj vyhady. Značna važniejšym u ekanamičnym płanie, asabliva paśla pandemii, byŭ Tajvań. Ułady hetaj krainy ŭziali na siabie abaviazacielstva adkryć u Litvie zavod pa vytvorčaści paŭpravadnikoŭ. Vilnia bačyć u hetym vialikija mahčymaści, — kaža Dudzinskaja.
Jak padkreślivaje Dudzinskaja, madel kitajskich inviestycyj absalutna nie ŭpisvałasia ŭ palityku biaśpieki litoŭskaj dziaržavy. Jana zhadvaje, što kitajcy, naprykład, chacieli inviestavać u litoŭskija party jak častku «novaha Šaŭkovaha šlachu», «jakija razhladajucca litoŭcami jak krytyčna važnaja infrastruktura. I tamu jany vyrašyli ryzyknuć».
— Z punktu hledžańnia biaśpieki, ZŠA źjaŭlajucca stratehičnym partnioram dla krain Bałtyi, i ciapier usie try krainy zmahajucca za pavieličeńnie i pastajannuju vajennuju prysutnaść ZŠA. Praź niekalki dzion paśla adkryćcia tajvanskaha ofisa ŭ Vilni ŭ listapadzie 2021 hoda ministr zamiežnych spraŭ Litvy vylecieŭ u Vašynhton, kab abmierkavać šerah mier pa padtrymcy Litvy paśla adkryćcia ofisa pad hetaj, a nie inšaj nazvaj, — padsumoŭvaje Dudzinskaja.
