Adzin z kreatyŭnych płakataŭ padčas biełaruskich pratestaŭ 2020 hoda
DW: Napeŭna, vy sočycie za sacapytańniami ab staŭleńni biełarusaŭ da vajny, jakija zaraz publikujucca. Jakija ličby vas bolš za ŭsio ździvili?
Alaksiej Łastoŭski: Zaraz usie sacapytańni majuć peŭnyja abmiežavańni. Kali havorka pra dziaržaŭnyja, jakija pravodzić u pieršuju čarhu JesooM (praŭładny analityčny centr), to heta całkam dyskredytavanyja danyja. Na žal, Instytut sacyjałohii Akademii navuk taksama pačaŭ siabie dyskredytavać. Raniej danyja hetaha instytuta byli sa znakam jakaści. Ale paśla źmieny kiraŭnictva Instytut sacyjałohii staŭ uviazvacca ŭ sumnieŭnyja avantury i padavać danyja, jakija vyhladajuć drenna padrychtavanymi. Adpaviedna, abapiracca na ich my nie možam.
Alaksiej Łastoŭski
Kali havaryć pra daśledavańni, jakija pravodziacca z-za miažy, to i tam jość svaje abmiežavańni. Pa-pieršaje, jany pracujuć z sacyjalna aktyŭnaj aŭdytoryjaj, a pa-druhoje, jość faktar strachu — ludzi mohuć bajacca adkazvać na adčuvalnyja pytańni. Heta stavić pierad sacyjałohijaj vialikija vykliki: jak vyvučyć realnyja nastroi ŭ hramadstvie.
Treba razumieć, što jość padtrymka Rasii, a jość pytańnie ŭdziełu Biełarusi ŭ vajnie. Za toje, kab adpravić va Ukrainu vojski, vystupaje vielmi mała ludziej u Biełarusi — 5-10%. Kali ž havorka idzie pra toje, što my prosta sajuźniki Rasiei, i niachaj jana viadzie vajnu da pieramožnaha kanca, «dienacyfikacyi», jak śćviardžajuć prapahandysty, to tut padtrymka moža dachodzić i da 40%.
— I hetaja ličba vielmi strašnaja. Biełarusy — narod, jaki ros z pamiaćciu pra Vialikuju Ajčynnuju vajnu, z «nikoli bolš», «tolki b nie było vajny». Čamu ž ciapier, kali vajna pačałasia, bolš traciny biełarusaŭ padtrymlivajuć dziejańni Rasii?
— Biełaruś znachodzicca ŭ rasijskim kulturnym poli, źjaŭlajecca takim kałanijalnym prydatkam ahulnaj rasijskaj kulturnaj prastory. Moładź karystajecca «VKontaktie», tyja, chto starejšyja, zachodziać u «Adnakłaśniki». U ludziej niama barjeraŭ, jany vydatna siabie adčuvajuć, karystajučysia ruskaj movaj, u hetaj prastory «ruskaha śvietu». Kab hetamu supraćstajać, treba razumieńnie, što ŭ nas svoj asablivy šlach, svaja historyja, kultura.
Nam zdajecca, što 40% — heta strašna, ale heta ŭžo nie bolšaść nasielnictva. Kali b havorka išła pra 1990-ja hady, to pytańniaŭ ab tym, kaho padtrymlivać biełarusam, nie ŭźnikała b uvohule. Praviedzienaja vielizarnaja praca pa vybudoŭvańni ŭłasnaj identyčnaści, razumieńnia svajho miesca ŭ śviecie.
Adukavanyja ludzi, jakija žyvuć u bujnych haradach, suprać vajny. Łukašenku ciapier padtrymlivajuć čaściej za ŭsio ludzi starejšaha pakaleńnia, z horšym uzroŭniem adukacyi, ludzi, jakija žyvuć u nievialikich haradach ci vioskach. I atrymlivajecca, što heta karelujecca z tymi, chto padtrymlivaje vajnu.
Ale ŭsio roŭna adbudziecca zamiena adnych kaštoŭnaściaŭ na inšyja. Ja nie baču pierśpiektyŭ utrymacca ŭ Biełarusi ŭ budučyni ni ŭ Łukašenki, ni ŭ Rasii.
— Vy zaraz pra jaki časavy pramiežak kažacie?
— Paśla pratestaŭ 2020 hoda Łukašenku, u asnoŭnym, padtrymała Rasija — i maralna, i finansava ŭ formie kredytaŭ. A ciapier u Rasii svaja składanaja situacyja, tamu što treba vieści vajnu, ulivać vielizarnyja resursy, plus zachodnija sankcyi padryvajuć ekanomiku. U hetaj situacyi ŭ rasijan nie budzie resursaŭ padtrymlivać Łukašenku. I ja nie baču pierśpiektyŭ dla radykalnaj źmieny situacyi, kab Łukašenku znoŭ stali ŭsie lubić, kab biełaruskaja ekanomika pajšła na ŭzdym.
Inšaja reč, kolki budzie praciahvacca raskładańnie režymu. Dakładnyja prahnozy davać składana, ale ja dumaju, heta 5-10 hadoŭ. Našu krainu čakaje davoli ciažki čas.
— Łukašenku raniej nazyvali baćkam, i heta było dastatkova stanoŭčaje vyznačeńnie — baćka nacyi, trochi dzivakavaty, ale treba ź im źmirycca, baćkoŭ nie vybirajuć. Padčas pratestaŭ jaho pačali nazyvać dziedam, naprykład, u vyrazach «dajcie dziedu tabletak». Sacyjałohija apisvaje takija transfarmacyi vobrazaŭ: čamu jany adbyvajucca?
— Z punktu hledžańnia zvyčajnaha siemantyčnaha analizu zrazumieła, u čym kardynalnaje adroźnieńnie. Baćka, — patryjarchalny vobraz čałavieka ŭładnaha, jaki vałodaje niejkimi resursami, kłapocicca. Kali havorka idzie pra dzieda, to heta źmiena roli na niejkuju pastarełuju madel, heta toj, chto ŭžo adžyŭ svajo, znachodzicca na pieryfieryi, nie moža vyznačać i kantralavać pracesy.
Heta śviedčyć pra vysokuju stupień stomlenaści, jakaja nazapasiłasia ŭ biełaruskaha hramadstva ad Łukašenki. Bačnaja stupień znošanaści adnosin, kali niezrazumieła, što prapanoŭvać, jak prapanoŭvać, Što rabić, akramia adpracoŭki ŭžo vykarystanych madelaŭ.
Jaskravy prykład: padčas prezidenckaj kampanii 2020 hoda ničoha nie prapanoŭvałasia z boku ŭłady. Niejkich novych idej, pa sutnaści, niama, prosta pačynajecca čarhovaje masavaje vykarystańnie starych šabłonaŭ, viarnulisia da Vialikaj Ajčynnaj vajny i stali padavać jaje ŭžo ŭ formie hienacydu biełaruskaha naroda.
— Vy kazali, što ŭ 90-ja padtrymka Rasii była b vyšejšaj. Biełarusam udałosia syści ad pohladu na Rasiju jak na tytulnuju nacyju?
— Ludzi, jakija žyvuć u krainie, jakaja maje niezaležnaść, miežy, pačynajuć dumać katehoryjami hramadzianskaści, pryviazanaj da svajho pašparta. Tak, kulturny ŭpłyŭ Rasii zastavaŭsia mocnym i daminujučym. Ja b skazaŭ, što jon i zaraz zastajecca takim. Ale ludzi ŭžo pryvykli, vykarystoŭvajučy mietafaru Valancina Akudoviča, pračynacca ŭ Biełarusi, jany žyli ŭ hetaj krainie.
I kali pahladzieć na vyniki daśledavańniaŭ, pryčym doŭhaha pieryjadu, z 90-ch, to vielmi niaznačnaja častka biełarusaŭ vystupała za toje, kab Biełaruś była ŭklučanaja ŭ skład Rasii — 5-10 %. Heta tyja ludzi, jakija hatovyja aktyŭna padtrymać ahresiju Rasii va Ukrainie.
U asnoŭnym ža ludzi za toje, kab siabravać z Rasiejaj, ale pry hetym siabravać i ź Jeŭropaj. U nastrojach ludziej u nas nikoli nie było antyzachodniaha resientymientu, jaki charakterny dla masavaj śviadomaści rasijan, usprymańnia Zachadu jak ahresara. Biełaruś była ŭklučanaja ŭ jeŭrapiejskuju prastoru. Zaŭsiody było žadańnie bałansavać: być i tam, i tam.
— Što ciapier budzie ź idejaj ab tym, što biełarusy, rasijanie, ukraincy — heta «try brackija narody»?
— Jana razvalvajecca, tamu što, pa sutnaści, havorka idzie pra fikcyju, jak akazałasia. Viadoma, jość mnostva kantaktaŭ pamiž biełarusami, rasijanami, ukraincami, ale heta nie robić ich bratami. My pamiatajem, što ŭ hetaj formule jość «starejšy brat» — i heta ruskija. Heta pakazvaje na peŭnuju ijerarchiju. I ŭkraincam, i biełarusam zastajecca tolki padparadkoŭvacca starejšamu bratu.
Dla daminujučaj častki ŭkraincaŭ ruskija stali vorahami, pra jakoje braterstva moža iści havorka? A kali vypadajuć ukraincy z hetaj madeli, što rabić tady ź biełarusami? Biełarusy z ukraincami zastalisia bratami ci nie?
— Biełarusy i ruskija zastanucca «bratami»?
— A navošta heta ruskim? Kali jany znoŭ vybudoŭvajuć svaju «vialikuju impieryju», dla biełarusaŭ i ŭkraincaŭ u hetym» ruskim śviecie «jość tolki adna rola — padparadkavańnie «vialikamu ruskamu narodu». Ja dumaju, što ŭsie hetyja vykazvańni pra bratoŭ-słavian treba vykidać sa svajho leksikonu, heta ideałahičny słoŭnik, jaki słužyć paćviardžeńniu impierskaha panavańnia.
— Dźvie traciny biełarusaŭ nie ličać siabie saŭdzielnikami vajny va Ukrainie, pry hetym mnohija svaimi vačyma bačać rasijskuju techniku na biełaruskich darohach, čujuć, jak viertaloty laciać. Jany prosta nie zadajucca pytańniami, što hetaja technika robić u Biełarusi?
— Bolšaja častka nasielnictva nie padtrymlivaje Łukašenku. Jak možna adčuvać siabie saŭdzielnikam ahresii, kali vystupaješ suprać Łukašenki, suprać toj ułady, jakaja hetuju ahresiju padtrymlivaje?
Čytajcie taksama:
Prychilnikaŭ ułady niepakojać małyja zarobki, praciŭnikaŭ — niesvaboda i represii — daśledavańnie
Sacyjołahi daviedalisia, što buduć rabić biełarusy, kali vajna raspaŭsiudzicca na našu krainu
Bolšaść biełarusaŭ spačuvajuć Ukrainie, a nie Rasii — sacdaśledavańnie
Vajna Rasii z Ukrainaj prymušaje biełarusaŭ vyznačacca z «vialikim hieapalityčnym vybaram». I pracesy — na karyść Zachadu
