Ziańki, Kamianiecki rajon. U 50-ja tut žyło kala sta čałaviek, ciapier žyvie kala dziesiaci. Što ličba atrymałasia dvuchznačnaj, dziakuj šmatdzietnaj siamji, jakaja hod tamu da nas pierabrałasia. Akramia ich, z pastajannych nasielnikaŭ — try babuli dy para maładziejšych piensijanieraŭ.
Letam ludziej bolšaje, z horada na aharody i ŭ adpačynki źjazdžajucca tyja ziańkoŭcy, što jašče vymušanyja pracavać. U Ziańkach jašče havorać pa-svojmu, miascovuju havorku nie treba rekanstrujavać — tolki sam havary dy słuchaj, što tabie kažuć u adkaz.
Pojma raki Lasnaja la Ziańkoŭ. Raźliŭ vady ŭ sakaviku 2016-ha. Fota aŭtarki.
Ciapier ujavicie maju susiedku Hannu Ziančuk, abo babu Handziu, jak ja jaje nazyvaju. Joj 88 hod, usio žyćcio pražyła ŭ Ziańkach, i dla mianie jana ŭvachodzić u top najlepšych surazmoŭcaŭ. Z pačućciem humaru, biez zvyčki da maralizatarstva, z umieńniem słuchać i nie naviazvać svoj punkt hledžańnia. Psichołahi na takoje vučacca, a ŭ byłoha palavoda baby Handzi — zakładziena pryrodaj. Tamu ja zachodžu da jaje kožny raz, kali pryjazdžaju, abo štodnia, kali tam žyvu. Adpačyvaju, vučusia, naziraju, zapisvaju.
Kies mojes
Baba Handzia vielmi redka łajecca. A kali ŭžo zdarajecca, to heta chutčej śmiešnaja, čym kryŭdnaja łajanka. «Chaj tybe chulera voźme!» i ŭsie varyjacyi praklonaŭ z chvarobami ŭ hałoŭnaj roli.
I voś siadžu ja niejak u baby Handzi sa svaim błaknotam, raz-poraz cikavyja mnie słovy zapisvaju, jak u chatu zachodzić jašče adzin naš susied — Jaŭhien Frałovič, pa-vuličnamu prosta Ženik. Jon prosić pazyčyć «ciukru» da nastupnaha pryjezdu aŭtałaŭki. Tłumačyć, što žonka varyć prasianuju kašu, a «ciukru» ŭ chacie nie znajšłosia.
A Baba Handzia jamu: «A kies mojes!» Ustaje i vychodzić u inšy pakoj pa cukar. «Šo vuna skazała?» — pierapytvaju Ženika.
A Ženik paŭtaraje, byccam heta samaja vialikaja ŭ śviecie banalnaść: «Kies mojes. Te šo, nehdy ny čuła?»
Ženik dadaje, što «kies mojes» čaścieńka ŭvaročvaŭ jaho dzied Liksandr, «marykanyć», jak nazyvali absalutna ŭsich hastarbajtaraŭ, što pabyvali na zarobkach u Amierycy. «Kies mojes krejzie chaus» — kidaŭ Liksandr naŭzdahon siamiejnikam, jakija rabili nie pa-jahonamu.
Paśla takoj padkazki było ŭžo nie ciažka dakrucić, što ž takoje «kies mojes». Heta nie što inšaje, jak pieraroblenaja na ziańkoŭski manier amierykanskaja łajanka «Kiss my ass» («Pacałuj mianie ŭ sraku»), jakaja pryjšłasia hetak daspadoby ziańkoŭcam, što jany jaje prychapili z saboj sa Štataŭ ci Kanady. Spraścić da siońniašniaha varyjanta mahli jak sami «marykancy»-hastarbajtary, tak i ŭžo tyja viaskoŭcy, što pačuli łajanku ź ich vusnaŭ.
Dutenpul
A hetaje zapazyčańnie pryjšło da ziańkoŭcaŭ z… rumynskaj movy.
Užo paśla vajny, kali baba Handzia była maładoj dzieŭkaj, u ich kałhas pryjechali čarniavyja chłopcy. Jak ich siudy zaniesła, maja susiedka nie pamiataje, ale ci mała tady vandravali pa Sajuzie ŭsialakija pracoŭnyja moładzievyja bryhady?
Aŭtarka z susiedkaj Hannaj Ziančuk. Fota Ilji Šamiłava.
Małdaŭskija chłopcy ŭsio paŭtarali vyraz, jaki intryhavaŭ ziańkoŭskich dzievak. Nasłuchaŭšysia, tyja taksama stali paŭtarać «dutenpúl». Małdavanie śmiajalisia, pakul adzin narešcie nie skazaŭ: «Niafajna dziaŭčatam tak kazać!» «A vam fajna?» — bojka paryravali dziaŭčaty. «Nam, tak!» — adkazvali tyja.
Moładzievyja žartački prajšli, jak i sam kałhas z Savieckim Sajuzam, a słova «dutenpul» baba Handzia pamiataje dahetul, choć aktyŭna nie ŭžyvaje. Jak i ŭ vypadku z «kies mojes», jana dakładna nie viedaje, što jano značyć.
Krychu nie zrazumieŭ majoj cikaŭnaści i huhł-transłejt. Zatoje znajomaja, jakaja doŭha žyła ŭ Małdovie, adrazu pabačyła suhučča ź vielmi hrubym i abraźlivym dute în pula (na małdaŭskaj kirylicy: dutie yn pułe). Pa značeńni heta padobna da rasijskaha pasyłańnia na try litary, z toj roźnicaj, što tut pasyłajuć u žanočy orhan zamiest mužčynskaha.
Łajanka — heta toje, čaho my słušna saromiejemsia. Ale ŭ jaje nie adabrać adnoj ułaścivaści: majučy vialikuju emacyjnuju vyraznaść, jana lohka zapazyčvajecca i abžyvajecca na novym miescy. A paśla zalahaje ŭ hłybiniu novaj movy, jak čarapki archieałahičnaj kultury.
