Аляксандр Шаўкоўскі — самы палітычна актыўны футбаліст планеты. Брамнік кіеўскага «Дынама» — адзін з нямногіх гульцоў, які рэгулярна і свабодна выказваўся пра Еўрамайдан і іншыя падзеі апошніх трох месяцаў. Выказваўся ён, зрэшты, у асноўным ва ўласным фэйсбуку. Галоўны рэдактар украінскай Tribuna.com Аляксандр Ткач сустрэўся з Шаўкоўскім у Кіеве і падрабязна пагаварыў — пра Майдан, Крым і Расію.
Грамадзянская пазіцыя
— Ніколі не думаў, што буду даваць інтэрв'ю на тэму сітуацыі ў краіне. Кашмар. Колькі клікалі казаць пра гэта, я ж заўсёды адмаўляўся. З сябрамі, вядома, абмяркоўвалі, спрачаліся, але на публіку я гэтага ніколі не выносіў.
— Тым не менш, вы выказваецеся на гэты конт значна больш актыўна за ўсіх вашых калег. У вас ужо былі з-за гэтага праблемы?
— Ды не. Каментары з гэтай нагоды заўсёды былі: адны кажуць, што трэба, маўляў, у цябе ёсць імя, павага. Іншыя — што ні ў якім разе не трэба. А я проста раблю тое, што лічу належным.
У нас у кантракце ёсць пункт, які забараняе гульцу — мне, у дадзеным выпадку — публічна гаварыць пра палітыку. Я павінен быць апалітычны, такія правілы. Любое ўмяшанне палітыкаў у футбол вельмі дрэнна ўспрымаецца ФІФА і УЕФА — пацярпець можа і клуб, і зборная. Таму часцей за ўсё гульцам пра палітыку казаць забаронена.
Але сваю грамадзянскую пазіцыю я не мог не выказваць. За рамкі свайго кантракту я ў гэтым сэнсе не выходжу.
— Але былі такія людзі, як Раман Бязус, — чалавек змяніў юзэрпік у сацсетцы на чорны квадрат, і гэта ўжо нешта значыць для заўзятараў і прэсы. Чаму вам такога недастаткова?
— Я не мог маўчаць. Уся мая сутнасць казала аб тым, што калі мы будуем краіну, якая хоча быць еўрапейскай, імкнецца ў Еўропу — значыць, мы павінны прытрымлівацца тых жа дэмакратычных прынцыпаў. Нельга прыцясняць чалавека толькі за тое, што ён неяк інакш глядзіць на жыццё. У цывілізаванай краіне ў XXI стагоддзі такога быць не можа.
Евромайдан
— З якога моманту для вас асабіста пачаўся Еўрамайдан?
— Уначы з 29 на 30 лістапада. У мяне сын студэнт, ён на другім курсе вучыцца. Калі на Майдане разганялі студэнтаў, я на секунду прадставіў, што сярод іх мог аказацца ён. Я ўсё ж такі лічу, што мы жывем у дэмакратычнай краіне, і кожны мае права выказваць свой пункт гледжання і яго трэба паважаць. А вырашаць пытанні з пазіцыі сілы нельга.
— Да гэтага ў вас было нейкае меркаванне аб гэтых мітынгах — за еўраінтэграцыю ці супраць?
— Цяжка сказаць. Проста хацелася б усё ж такі жыць паводле еўрапейскіх каштоўнасцяў, а не паводле савецкіх.
— Вы ўжо некалькі разоў ужылі слова «еўрапейскі». Што для вас Еўропа?
— Свабода, у першую чаргу. Слова, выбару, дзеянняў, доступу да інфармацыі. Я не кажу пра палітычныя ці эканамічныя аспекты — тут я не бяруся судзіць, што лепш. Мяне хвалююць ў дадзеным выпадку толькі чалавечыя каштоўнасці.
— Пасля гэтага вы прыходзілі на Майдан?
— Быў там, вядома — але не ў якасці мітынгоўшчыка. Тым больш што мы з «Дынама» амаль увесь гэты час былі на зборах.
— Падзеі на Майдане развіваліся: спачатку гаворка ішла аб мірным пратэсце з-за пабітых студэнтаў, а потым пайшло адно за адным, усё далей і далей.
— Амаль усе мае сябры былі на Майдане. Так што інфармацыю я часта атрымліваў не толькі з тэлевізара, але і ад іх саміх. А ў нас на зборах у Іспаніі былі каналы і ўкраінскія, і расійскія — і я глядзеў амаль усе навіны, якія толькі былі. Карціна там была супрацьлеглая — так што мне даводзілася ў сваіх знаёмых у Кіеве распытваць, што там сапраўды адбываецца. І калі я зразумеў, вырашыў наогул расійскія каналы не глядзець. Тое, што яны паказвалі, тое, як яны скажалі факты, — гэта было сапраўднае трызненне.
Асабліва непрыемна было слухаць Кісялёва. Я ж з ім неаднаразова бачыўся калісьці — ён аднаўляўся ў нас на базе ў Конча-Заспе.
— Ого! Як ён туды трапіў?
— Ды гэта даўно было. Ён, здаецца, курс рэабілітацыі праходзіў пасля нейкай аперацыі. І слухаць яго цяпер было проста… Я вось зараз з цяжкасцю падбіраю слова памякчэй. Жах, скажам так. Увогуле, расійскія каналы я проста перастаў глядзець, каб лішні раз не заводзіцца.
— Потым на Майдане з'явіліся першыя ахвяры.
— Для мяне гэта была кропка незвароту. Стала зразумела, што ўсё гэта адкаціць і пачаць спачатку ўжо не атрымаецца. Я не стану казаць, што я кагосьці падтрымліваю ў гэтым канфлікце, але я выдатна разумею, чаго дамагаліся людзі. Народ выйшаў супраць той улады, супраць ушчамленняў сваіх свабод. Вы не разумееце, які кантынгент быў на Майдане. Я ведаю многіх заможных, забяспечаных, уплывовых у сваім бізнэсе — і ўсе яны падтрымлівалі Майдан.
— Гвалт вы неяк для сябе апраўдваеце?
— Я, вядома, за мірнае вырашэнне ўсіх пытанняў. Але, як паказала сітуацыя, у той момант гэта ўжо, напэўна, было немагчыма. Вытрымліваць гэты націск уладаў людзі ўжо не маглі. Да гэтага многія мае сябры з'ехалі з краіны — таму што былі пагрозы іх бізнэсу, іх здароўю, іх жыццю ў рэшце рэшт.
— Як на ваша стаўленне да Майдану паўплывала тое, што там былі правыя радыкалы?
— Цяжка сказаць, я ж не меў зносін з імі. У кагосьці на Майдане пункт гледжання больш радыкальны, у кагосьці больш кансерватыўны, у кагосьці — нацыяналістычны. Але адна мэта, адзін пратэст супраць рэжыму аб'ядналі вакол сябе ўсе сілы.
— Як да правых, нацыяналістычных ідэй вы ставіцеся самі?
— Па крайняй меры, я магу сказаць, што гэта не «фашызм», які паказваюць па расійскіх каналах. А так — я заўсёды за дыялог.
— Як можна супакоіць насельніцтва Поўдня і Ўсходу Украіны?
— Я б не сказаў, што погляд там моцна адрозніваецца. Я ведаю шмат прыкладаў таго, як на Ўсходзе былі незадаволеныя падзеямі ў краіне яшчэ да Майдана. Але я думаю, што адным з правакуючых незадаволенасць момантаў быў першы закон, які прыняла новая ўлада — закон аб мове. Вось гэта мяне вельмі здзівіла — як быццам у нас іншых надзённых праблем не было.
Я вырас у Кіеве і заўсёды гаварыў па-руску. Гэта мая родная мова, хоць я дуже добре знаю українську мову і можу нею спілкуватись. Але ставіць такія бар'еры — гэта няправільна. Ёсць жа прыклады краін, дзе дзяржаўных моў, калі не памыляюся, нават тры.
Крым і Расія
— Калі б тры месяцы таму вам сказалі, чым гэта скончыцца — сотняй забітых на вуліцах Кіева, стратай Крыма, канфліктам з Расеяй — як бы вы адрэагавалі?
— Я б падумаў, што гэта нейкая навуковая фантастыка. «Аддзел на трэцім паверсе», як кажуць.
— Яно было таго варта — шанец атрымаць еўрапейскую дзяржаву такім коштам?
— Ведаеце, барацьба за свабоду заўсёды таго вартая. Наступствы могуць быць самымі цяжкімі, але ніхто не казаў, што будзе лёгка. Украінскаму народу ніколі не было лёгка, на працягу многіх стагоддзяў. Заўсёды даводзілася за нашыя правы і свабоды змагацца, сутыкацца з перашкодамі — і вонкавымі, і ўнутранымі. Але свабода заўсёды застаецца прыярытэтам — думаю, для любога народа.
— Як вам роля Расіі ў Крыме?
— Дзіўная сітуацыя. Дзеянні Расеі ў гэтым плане не паддаюцца, па-мойму, ніякай логіцы. Ну ўявіце: жыве сям'я ў трохпакаёвай кватэры. І вось муж з жонкай пасварыўся. Тут заходзіць сусед і кажа: вы вядзеце сябе няправільна, ушчамляеце інтарэсы мужа, я забяру ў вас адзін пакой. Я не магу гэтага зразумець. Я з гэтым, мякка кажучы, не згодны.
Пры гэтым Расія адмаўляе, што гэта яе войскі. Гэта, значыць, «самаабарона Крыму» такая — у поўным абмундзіраванні і са зброяй XXI стагоддзя.
— Гэта неяк уплывае на ваша стаўленне да суседняй краіны?
— Да людзей ў цэлым — не. Але мяркуючы па тым, што я чую і бачу, настроі ва ўкраінскім грамадстве змяняюцца. Сам я не хачу спяшацца. Мне трэба ўсё прааналізаваць. Нельга стрыгчы ўсіх пад адзін грэбень. Нельга судзіць аб усёй нацыі па дзеяннях асобных людзей — хай нават і лідэраў.
— Украіна і Расія змогуць памірыцца канчаткова пасля ўсяго таго, што адбываецца?
— Так, але асадак застанецца. Як у тым старым анекдоце. Я разумею, што нельга абагульняць, судзіць па ўсіх — але нешта застаецца.
— Гэтае інтэрв'ю прачытаюць тысячы людзей у Расіі. Што б менавіта ім хацелі сказаць?
— Паменш глядзіце ОРТ, «Расію» і НТВ. Таму што мне як жыхару Украіны зразумела, што інфармацыя там даходзіць да вас вельмі скажонай.
У Кіеве паняцця «бендераўцаў», «фашыстаў», «нацыстаў» не існуе. Прыязджайце ў наш горад — я гатовы купіць білет каму заўгодна. Прайдзіцеся, паглядзіце і ацаніце самі сітуацыю.
А праблемы ўсюды ёсць — і ў нас, і ў вас. Расія — самая багатая краіна свету па прыродных рэсурсах, але знаходзіцца на сто-нейкім-там месцы па якасці жыцця, адна з самых высокіх смяротнасцяў, узровень злачыннасці, самагубстваў. Ёсць над чым працаваць, увогуле. Калі б Расія ва ўсім была на першых месцах, тады можна было б пра нешта казаць. А так, атрымліваецца, «мы асвойваем космас і займаемся нанатэхналогіямі», але не можам забяспечыць дабрабыт жыхароў сваёй краіны.
Ёсць такі добры фільм «Дом», паглядзіце. Ён пра будучыню Зямлі — што будзе з намі, калі прыродныя рэсурсы скончацца. Гэта ж галоўны складнік расійскага бюджэту.
— Калі б Расія хацела ў Еўропу, як Украіна, было б прасцей?
— У нас вельмі шмат агульнага ў культурах, мы ўсё ж такі доўга жылі разам. Але гэта ім вырашаць. Праўда, у сябе яны чамусьці не праводзяць рэферэндумаў — а рэферэндум у Крыме чамусьці хочуць. Гэта дзіўны падыход. Давайце тады правядзем рэферэндум на Курыльскіх астравах. Спытаем жыхароў, дзе яны хочуць быць: у Расіі ці, можа быць, у Японіі?
Калі ў Маскве ідзе калона ў падтрымку дзеянняў Расіі, іх ніхто не кранае. А расійскіх грамадзян, якія мітынгуюць у падтрымку Украіны, арыштоўваюць і адпраўляюць ў СІЗА. Дзе логіка?
— З расійскімі сябрамі вы ўсё гэта абмяркоўваеце?
— Глыбока не абмяркоўваю, але ўсплывае гэтая тэма ў любой размове, вядома. Гэта самае балючае пытанне, яго прыходзіцца закранаць, хочам мы таго ці не.
Ніхто не хоча сапраўдных ваенных дзеянняў. Мы вельмі доўга былі разам з расіянамі, вырашалі нейкія агульныя задачы — а цяпер усё ідзе па такім сцэнары, пра які тры месяцы таму нават выказаць здагадку было складана. Хоць прыклады такіх дзеянняў Расеі ўжо былі — звязаныя і з Грузіяй, і з Чачнёй.
Будучыня
— Праз які час можна будзе ўбачыць тую Украіну, пра якую марылі ўдзельнікі Майдана?
— Лёгка нам не будзе. Тым больш, што і ў свеце ў цэлым зараз крызіс. Прыйдзецца тугавата. Але я думаю, што пры правільным падыходзе мы з яго выйдзем. Спадзяюся, што раней, чым праз 200 гадоў, пра якія казала Ганна Герман.
— Ці не баіцеся, што краіна акажацца ў той жа сітуацыі расчаравання, якая была пасля 2004 года?
— За аднаго бітага дзвюх нябітых даюць. Мы сталі мудрэйшымі і больш вопытнымі. Вельмі спадзяюся, што нашы палітыкі не дапусцяць старых памылак.
— Вы вырашылі, за каго будзеце галасаваць на выбарах прэзідэнта?
— Яшчэ не. Але нават калі вырашу, агучваць не буду. Але на выбары пайду абавязкова. Я лічу, што кожны павінен пайсці. Я заўсёды хадзіў — гэта абавязак грамадзяніна.
— Вас самога напэўна будуць клікаць у палітыку. Вы сябе ў ёй ўяўляеце?
— Я неяк не збіраўся пакуль аб гэтым думаць. Але ў апошні час мяне пра гэта пачалі часта пытацца. Магу сказаць адназначна: я не выключаю такой магчымасці. Але пакуль я дзеючы спартсмен і ў мяне ёсць кантрактныя абавязацельствы, ні пра якую палітыку гаворкі быць не можа.
— Што, калі ў чэмпіянаце Украіны не застанецца крымскіх каманд?
— Нават думаць пра гэта не хачу.
