Прэм'ер-міністр Вялікабрытаніі Рышы Сунак паабяцаў, што брытанскія танкі Challenger 2 прыбудуць ва Украіну ўжо ў сакавіку гэтага года. Фота: Peter Nicholls / Pool via AP
У адказ на парламенцкі запыт аднаго са сваіх калег Голдзі паведаміла: «Разам з перадачай Украіне асноўных баявых танкаў Challenger-2, мы будзем пастаўляць боепрыпасы, у тым ліку бранябойныя снарады, якія змяшчаюць збеднены ўран».
«Такія снарады маюць высокую эфектыўнасць пры траплянні ў сучасныя танкі і бранятэхніку», — дадала яна.
Расійскія ўлады адрэагавалі на гэтую вестку з непрыхаваным раздражненнем і прыстрашылі, што сурʼёзна падумаюць над тым, як на гэта адказаць.
Што такое збеднены ўран
Збеднены ўран — пабочны прадукт пры вытворчасці абагачанага ўрану.
Ён адрозніваецца высокай шчыльнасцю і трываласцю і дзякуючы гэтым якасцям выкарыстоўваецца як пры вытворчасці брані для вайсковай тэхнікі, так і для боепрыпасаў — пераважна стрыжняў для бранябойных снарадаў.
Збеднены ўран не валодае высокай радыеактыўнасцю, хоць і лічыцца таксічным і канцэрагенным.
Як сказана на сайце Еўрапейскага саюза, боепрыпасы з прымяненнем збедненага ўрану выкарыстоўваліся падчас войн у Персідскім заліве, а таксама ў Сербіі і Косаве. Іх выкарыстанне выклікала хваляванні адносна пагрозы для здароўя ў выніку ўздзеяння распыленага ўрану. Сайт ЕС адзначае, што падчас некалькіх даследаванняў дастатковых доказаў шкоднасці рэчыва знойдзена не было, але высновы экспертаў тлумачацца па-рознаму.
У сваю чаргу сайт Агенцтва ЗША па ахове навакольнага асяроддзя адзначае, што збеднены ўран небяспечны ў выпадку, калі ён пранікае ў арганізм.
У рэзалюцыі аб прымяненні збядненага ўрану, прынятай Генеральнай Асамблеяй ААН у 2018 годзе, сказана са спасылкай на даследаванні МАГАТЭ, «што радыелагічная пагроза для насельніцтва і навакольнага асяроддзя, што ствараецца ў выніку лакальнага забруджвання тэрыторыі дробнымі часціцамі збедненага ўрану, якія вызваліліся ў выніку прымянення, не зʼяўляецца значнай».
У снежні мінулага года Генасамблея ААН прыняла яшчэ адну рэзалюцыю, у якой сказана, што даследаванні, праведзеныя адпаведнымі міжнароднымі арганізацыямі, не забяспечваюць дастаткова поўнага ўяўлення аб маштабах магчымых доўгатэрміновых наступстваў для чалавека і навакольнага асяроддзя, выкліканых прымяненнем зброі і боепрыпасаў, якія змяшчаюць збеднены ўран.
«Пройдзена яшчэ адна прыступка, іх застаецца ўсё менш»
Крэмль заявіў, што ацэніць выкарыстанне такіх боепрыпасаў ва Украіне як «брудную бомбу».
Уладзімір Пуцін сказаў у аўторак, што Расія змушаная будзе адрэагаваць, калі Вялікабрытанія пачне пастаўкі Кіеву боепрыпасаў з наканечнікамі са збедненага ўрану, прызначаных для танкаў Challenger-2.
«Падобна, што Захад сапраўды вырашыў ваяваць з Расіяй да апошняга ўкраінца ўжо не на словах, а на справе. Хацеў бы ў сувязі з гэтым адзначыць, што калі ўсё гэта будзе адбывацца, то адпаведным чынам Расія вымушана будзе рэагаваць, маючы на ўвазе, што калектыўны Захад пачынае прымяняць ужо зброю з ядзерным кампанентам», — сказаў Пуцін.
Міністр замежных спраў Расіі Сяргей Лаўроў сказаў, што пастаўка Кіеву снарадаў са збедненым уранам будзе азначаць, што Захад гатовы ісці не проста на рызыку, а на парушэнне міжнароднага гуманітарнага права.
Расійскі міністр абароны Сяргей Шайгу, адказваючы на пытанне журналіста аб магчымым набліжэнні ядзернага сутыкнення, заявіў, што на гэтым шляху пройдзена яшчэ адна прыступка.
Маскву клапоціць не таксічнасць снарадаў, а іх прабіўная здольнасць
Павел Аксёнаў, ваенны аглядальнік Бі-бі-сі:
— Падкаліберныя снарады са стрыжнямі са збедненага ўрану, пра якія гаварыла намеснік міністра абароны Вялікабрытаніі баранэса Голдзі, гэта не нейкая экзатычная зброя, а штатны боепрыпас, які выкарыстоўваюць многія арміі свету.
Такія снарады складаюцца з тонкага стрыжня, які вырабляюць з цяжкіх і трывалых сплаваў з ужываннем вальфраму або збедненага ўрану, і абалонкі, якая, наадварот, павінна быць лёгкай.
Стрыжань з выгляду падобны да стралы з апярэннем. Сэнс у тым, каб снарад разганяўся ў канале ствала прылады як звычайны боепрыпас, а ўжо падчас палёту, пазбаўляючыся ад абалонкі, але не моцна губляючы ў масе, ператвараўся б у тонкую «стралу», якая не сустракае вялікага супраціву паветра.
Такі снарад можа ляцець на велізарнай хуткасці і, сутыкаючыся з бранёй, выдзяляць вялікую кінетычную энергію — асноўны фактар бранябойнага снарада.
Падкаліберныя снарады — адзін з самых эфектыўных боепрыпасаў для барацьбы з бранятэхнікай, іх прымянялі яшчэ ў Другой сусветнай вайне, імі ўзбройваюць усе сучасныя танкі. Многія з іх выкарыстоўваюць збеднены ўран.
Для гарматы L30 танка Challenger-2 распрацаваны два тыпы такіх боепрыпасаў — L26A1 і L27A1. Для гарматы Rheinmetall Rh-120, якой узброены германскі Leopard-2 і амерыканскі Abrams M1, таксама распрацаваны падкаліберныя снарады з уранавымі стрыжнямі.
У СССР і Расіі такія снарады распрацоўваліся з 1980-х гадоў. Так, для гарматы 2А46М-4, якой узброены танкі Т-80 і гарматы 2А46М-5, якую ўсталёўваюць на Т-90А і Т-90М, некалькі гадоў назад быў створаны снарад 3БМ59 «Свінец-1» з уранавым стрыжнем. Яшчэ адзін, больш распаўсюджаны танкавы боепрыпас з ужываннем збедненага ўрану, — 3БМ32 «Вант».
Пры гэтым у СССР і Расіі ствараліся таксама танкавыя снарады з выкарыстаннем вальфрамавых сплаваў.
Зрэшты, пакуль няма пацверджаных даных аб тым, што войска РФ выкарыстоўвае боепрыпасы са збедненым уранам падчас вайны супраць Украіны.
Збеднены ўран у ваеннай справе прымяняецца не толькі ў снарадах — пласціны з гэтага матэрыялу выкарыстоўваюць у шматслаёвай брані тыпу Chobham у некаторых мадыфікацыях танкаў Abrams.
Адназначнага меркавання аб тым, наколькі можа быць шкодны для здароўя збеднены ўран, які выкарыстоўваюць у канструкцыі снарадаў, няма, але гэта вельмі эфектыўныя боепрыпасы з высокай бронепрабівальнасцю.
І ў любым выпадку для тых, хто знаходзіцца ў танку, у які патрапіў такі снарад, магчымая таксічнасць яго стрыжня — найменшая з праблем, якія ён можа прычыніць.
Такім чынам, мяркуючы па ўсім, рэзкую рэакцыю расійскага кіраўніцтва выклікала не столькі прысутнасць збедненага ўрану ў складзе снарадаў для брытанскіх танкаў, колькі тое, што яны змогуць больш эфектыўна паражаць расійскія.
Чытайце таксама:
Рышы Cунак паабяцаў, што брытанскія танкі Challenger 2 будуць ва Украіне ўжо ў сакавіку
Украіна атрымае ад Вялікабрытаніі ўдвая больш танкаў Challenger 2, чым планавалася адразу
